رباط شرف، قصری در بیابان - مجله سلو بلاگ

رباط شرف مشتمل بر دو حیاط به هم پیوسته است که احتمالا حیاط انتهایی، ابتدا ساخته شده و بعد از آن، حیاط اولی به آن ملحق شده است. هر یک از دو حیاط کاروانسرا کارکرد خاص و ویژگی هایی در ساختار، تزیینات و کاربری داشته است.

حیاط اول به طول 32/48 و عرض4/16 متر، مشتمل بر چهار ایوان مشرف بر میانسرا، یک راهرو یا دالان ورودی در امتداد جنوب شرق به شمال غرب، یک مسجد در سمت چپ راهرو، اطاق نگهبانی در سمت راست راهرو، دو شترخوان (اسطبل مخصوص نگهداری شتر) در دو سمت دالان ورودی، اطاق ها و فضاهایی احتمالا با کاربری های خدماتی و یک مخزن آب سرپوشیده در میانۀ صحن است.

حیاط انتهایی نیز با ‬31.7 متر طول و 31.4‬ متر عرض برخوردار از چهار ایوان، یک دالان ورودی، یک مسجد در سمت چپ دالان، یک اطاق مقابل مسجد، اسطبل های شاهانه، یک فضای مربع شاه نشین در انتهای ایوان شمالی، دو اقامتگاه شاهانه در دو طرف ایوان و یک مخزن عظیم آب در میانۀ صحن است.

هر یک از اقامتگاه های شاهانه خود متشکل از یک فضای مرکزی چلیپایی شکل چهار ایوانی و سه اطاق است که اطاق های منتهی الیه طرفین عظیم تر و دارای یک مخزن آب سرپوشیده در زیر کف و مرتبط به مخزن عظیم حیاط دوم است.

ساخت رباط شرف با اشراف کامل بر علوم ریاضی و فیزیک و روان شناسی

رجبعلی لباف خانیکی پژوهشگر و باستان شناس دراین باره گفت: رباط شرف بدون تردید یک اثر معماری و هنری ارزشمند است که به دست اساتید زبردست و توانا با اشراف کامل بر علوم ریاضی، فیزیک و روان شناسی ساخته شده است، زیرا ایجاد فضاها، سازه ها، کتیبه ها و تزیینات متنوع چنان با دقت و رعایت تناسب در جای خود قرار گرفته اند که بدون محاسبات دقیق، امکان تحقق آن ها محال به نظر می رسد.

او ادامه داد: رباط شرف به لحاظ کاربرد هنرهای تجسمی و به خصوص آجرکاری، حجت است. به گونه ای که نمی توان تصویری حاصل از نحوۀ چیدمان آجر فرض کرد که در رباط شرف اجرا نشده باشد و عجیب و جالب این که گویی هنرمند اصرار داشته که حداکثر تنوع را در نقش ها و کتیبه های آجری اعمال کند، هنرمند برای نیل به این هدف، در جزییات حتی تقارن را نادیده گرفته و در تزیینات و چیدمان آجرهای فیل گوش ها، لچکی ها، سقف ها و محرابه های اطراف حیاط از فرم ها و شیوه های متنوع و متفاوت استفاده نموده است، بی جهت نیست که رباط شرف را موزه آجر لقب داده اند.

لباف خانیکی اضافه نمود: تنوع در گچ بری ها مانند تفاوت گچبری های محراب و دیوار مسجدها با یکدیگر و تفاوت گچبری های زیر طاق ایوان شمالی حیاط انتهایی و اسپر ایوان حیاط جلوی را نیز شاهدیم.

او با بیان این که کتیبه ها هم در رباط شرف متنوع اند، اظهار کرد: مانند کتیبه های کوفی درشت دور ایوان ها و کتیبۀ نسبتا ریز پیشانی ایوان شمالی، تزیینات رباط شرف منحصر به آجرکاری و گچبری و کتیبه نبوده بلکه سعی شده است تمام نمای دیوارها و زمینۀ کتیبه ها را به شیوه های مختلف زینت دهند.

این پژوهشگر و باستان شناس گفت: دیوار بلند و عریض بر محیط کاروانسرا و برج های ملحق به آن، حفاظت و امنیت آن کاخ رباط را تامین می کردند اما گویا نتوانسته اند از تهاجم غزها در سال 548ه. ق پیشگیری نمایند که آثار و ترمیم آن ویرانگری ها را به سال549 ه. ق در کتیبه و اسپر ایوان های بلند رباط شاهد هستیم.

لباف خانیکی با بیان این که تامین آب در رباط شرف امری بسیار مهم و جدی بوده به گونه ای که موجب نامگذاری آن به آبگیره شده است، اضافه نمود: یک مخزن عظیم و حداقل سه مخزن کوچک تر در بخش های مختلف آن از آب های جاری دامنه های شرقی ارتفاعات مزدوران در زمستان آب می گرفته و علاوه بر آن با درایت و مهارت خاص آب باران را از بام ها جمع آوری و به وسیله کانال های تعبیه شده در جوف دیوارها و زیر کف ها به مخزن ها انتقال می دادند.

در رباط شرف از اطلاع رسانی نیز غافل نبودند. در سمت جنوب و به فاصلۀ کمی از رباط شرف چاپارخانۀ عظیم و مجهزی ساخته شده که کارکرد آن نامه رسانی و پیغام رسانی بوده است. حتی بعضی اظهارنظر نموده اند که در رباط شرف فضاهای خاصی به عنوان کبوترخانه نیز برای کبوتران نامه بر ساخته بودند.

رمز و رازها، فن آوری ها و زیبایی های نهفته در رباط شرف فراوان و احتیاجمند پژوهش های ژرفانگر است.

آواربرداری فضای چاپارخانه و جلوخان رباط

محمدرضا احمدی روحانی مدیر پایگاه میراث فرهنگی رباط شرف درباره اقدامات اجرا شده برای این اثر تاریخی گفت: در راستای اقدامات حفاظتی و ساماندهی محیطی پایگاه رباط شرف بخش عمده ای از فضای چاپارخانه و جلوخان رباط آواربرداری شده است.

احمدی روحانی اضافه نمود: یافته های معماری حاصل از این اقدام با مواد و مصالح همگن با معماری سنتی و اصیل بنا تثبیت و استحکام بخشی شده است.

او اظهار کرد: برای اسکان و پذیرایی از تیم های پژوهشی و کارشناسی که احتیاج به اقامت دارند، ساختمان شماره دو پایگاه به همین منظور ساماندهی، تعمیر و تجهیز شده و آماده پذیرایی از مراجعه نمایندگان است.

احمدی روحانی با بیان این که نخستین اقدامات اجرایی و عملیات بازسازیی بر روی این اثر بی نظیر مربوط به اوایل دهه پنجاه است، توضیح داد: از آن تاریخ تا به امروز همه ساله بر اساس میزان اعتبارات تخصیص یافته، اقدامات حفاظتی و نگهداری از این بنا انجام می گردد.

او با بیان این که بنای رباط شرف شاخص ترین کاروانسرا در راستا جاده ابریشم ایران است، اضافه نمود: به واسطه نوع پلان و تزیینات وابسته به معماری بی بدیل از نوع گچ بری و آجرکاری به موزه آجر ایران شهرت یافته است از دیگر ویژگی های خاص این اثر سیستم جمع آوری آب و راهنمایی آن به مخازن عظیم آبی است که در این بنا تعبیه شده و پاسخگویی احتیاج مراجعان خود در زمان های خشکسالی و فصول گرم بوده است.

مدیرپایگاه میراث فرهنگی رباط شرف درباره دیگر اقدامات اجرایی اجرا شده طی سال های اخیر در این اثر تاریخی گفت: بازسازی های حفاظتی شامل نصب سازه های سبک فضاکار و بازچینی و تعویض مصالح فرسوده، آواربرداری و رسیدن به کف اصلی بنا در بخش جلوخان و چاپارخانه مقابل رباط اجرا شده که شاکله اصلی بنا را بیشتر از گذشته نمایان نموده و ابهامات معماری بسیاری را در مورد شناخت این اثر از بین برده است.

بی نهایت اس ام اس: بی نهایت اس ام اس | اس ام اس عاشقانه، جدید، خنده دار

صبح مهریز: صبح مهریز | مجله فروش و راهکارهای بازاریابی مدرن و دیجیتالی